İsmail Hakkı İzmirli – İslam Dini ve Tabii Din

Memleketimizin son devir fikir hayatı ve özellikle dinin, bilim ve felsefe karşısındaki durumu konusunda bizlere ışık tutan bu küçük, fakat içerik bakımından muhtevalı eserde İzmir’li, batılı bazı bilim adamı ve filozof tarafından "La Religion Naturelle (Tabii Din)" adı altında ortaya atılan bazı ahlaki nazariyeleri ele almaktadır. Bu arada İslam Dini’nin, çağın ihtiyaçlarına cevap verecek temel bir takım özellik ve esaslarına değinerek ileri sürülen bu dinle bir mukayese imkânı vermektedir.
İzmirli’ye göre haddi zatında tabii ve umumi bir din olan İslam, iddia edildiği anlamda çağın ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Temel esasları itibariyle de ortaya atılan bu nazariyeleri içermektedir. Bu sebeple onlara ihtiyaç hissettirmeyecek karakterdedir.
İslam’ın temel esasları, kesin bir şekilde sabit olan bilimsel gerçeklere, ilme, hak ve adalete dayanır... Bu din, akıl ve fikir dinidir; Çünkü akıl İslam’da teklif sebebidir. İslam hakikat dinidir; hurafe dini değildir. Bu din insanlara irade ve fikir hürriyeti tanır. Tembelliği reddeder; çalışmayı emreder. Taassubu ve dinde aşırılığı yasaklar...